Ceg sych (xerostomia)

Gall ceg sych (serostomia) ddigwydd pan na fydd eich chwarennau poer yn cynhyrchu digon o boer. Gall rhai pobl gael ceg sych pan fyddant yn nerfus neu wedi dadhydradu. I eraill, gall problem sylfaenol neu gyflwr meddygol ei achosi.

Mae pethau y gallwch eu gwneud i helpu ei liniaru eich hun. Ewch i weld meddyg teulu os na fydd y rhain yn gweithio neu os oes gennych symptomau eraill hefyd.

Achosion ceg sych

Prif achosion ceg sych yw:

• dadhydradu – er enghraifft o beidio yfed digon, chwysu neu fod yn sâl 
• meddyginiaethau – darllenwch y daflen wybodaeth i weld a yw ceg sych yn sgîl-effaith 
• anadlu trwy eich ceg yn y nos – gall hyn ddigwydd os oes gennych drwyn llawn neu os ydych chi'n cysgu gyda'ch ceg ar agor
• gorbryder
• triniaeth canser (radiotherapi neu gemotherapi)
• llindag y geg

Weithiau, gall cyflwr fel diabetes neu syndrom Sjögren achosi ceg sych sydd ddim yn gwella.

Hunangymorth

Gwnewch y canlynol:

• yfed digon o ddŵr - dylech sipian yn rheolaidd yn ystod y dydd a chadw ychydig o ddŵr wrth eich gwely yn y nos
• sugno ar dalpau iâ neu lolipops rhew
• sipian diodydd oer heb eu melysu
• cnoi gwm heb siwgr neu sugno losin heb siwgr
• defnyddio eli'r gwefusau os yw eich gwefusau'n sych hefyd 
• brwsio eich dannedd ddwywaith y dydd a defnyddio cegolch heb alcohol - mae eich dannedd yn fwy tebygol o bydru os oes gennych geg sych 

Peidiwch:

• yfed llawer o alcohol, caffein (fel te a choffi) neu ddiodydd pefriog 
• defnyddio cynnyrch poer artiffisial asidig (fel chwistrell erosol Glandosane) os oes gennych eich dannedd eich hun 
• bwyta bwydydd sy'n asidig (fel lemonau), sbeislyd, hallt neu felys
• ysmygu
• cysgu gyda'ch dannedd gosod yn eich ceg
• rhoi'r gorau i gymryd meddyginiaeth ar bresgripsiwn heb gael cyngor meddygol yn y lle cyntaf – hyd yn oed os ydych chi'n amau y gall fod yn achosi eich symptomau 

Gall fferyllydd helpu os oes gennych geg sych 

Holwch fferyllydd am driniaethau gallwch chi eu prynu i helpu cadw eich ceg yn llaith.

Gallwch gael:

• geliau
• chwistrelli
• tabledi neu losenni 

Nid yw pob cynnyrch yn addas i bawb. Gofynnwch i fferyllydd am gyngor ar yr un gorau i chi.

Os gall trwyn llawn fod yn achosi eich ceg sych, gallai fferyllydd awgrymu moddion llacio i'w ryddhau.

Pryd i weld meddyg teulu

Ewch i weld meddyg teulu:

• os yw eich ceg yn sych o hyd ar ôl rhoi cynnig ar driniaethau cartref neu fferyllfa am ychydig wythnosau 
• os cewch drafferth cnoi, llyncu neu siarad 
• os ydych chi'n cael trafferth bwyta yn rheolaidd 
• os ydych chi'n cael problemau gyda'ch synnwyr blasu, ac nid ydynt yn diflannu 
• os yw eich ceg yn boenus, yn goch, wedi chwyddo neu'n gwaedu
• os oes gennych batsys gwyn, dolurus yn eich ceg
• os ydych chi'n amau bod meddyginiaeth ar bresgripsiwn yn achosi eich ceg sych
• os oes gennych symptomau eraill, fel yr angen am fynd i'r tŷ bach yn aml neu lygaid sych

Gallant archwilio beth sy'n ei achosi ac argymell triniaeth ar ei gyfer.