Beth i'w ddisgwyl pan fyddwch chi'n gweld eich meddyg teulu am ddementia
Bydd eich meddyg teulu yn gofyn am eich symptomau ac agweddau eraill ar eich iechyd, a bydd yn rhoi archwiliad corfforol i chi.
Os yw'n bosibl, dylai rhywun sy'n eich adnabod yn dda fod gyda chi oherwydd gallant helpu i ddisgrifio unrhyw newidiadau neu broblemau y maent wedi sylwi.
Efallai y gallant hefyd eich helpu i gofio'r hyn a ddywedwyd yn yr apwyntiad os yw hyn yn anodd i chi.
Nid yw problemau cof o reidrwydd yn golygu bod gennych ddementia. Gall y problemau hyn hefyd gael eu hachosi gan ffactorau eraill, fel:
- iselder a phryder
- deliriwm (dryswch a achosir gan gyflyrau meddygol, fel heintiau)
- problemau thyroid
- sgîl-effeithiau meddyginiaeth
Er mwyn helpu i ddiystyru achosion eraill o broblemau cof, bydd eich meddyg teulu yn trefnu profion gwaed.
Gofynnir i chi hefyd wneud prawf cof neu wybyddol i fesur unrhyw broblemau gyda'ch cof neu'ch gallu i feddwl yn glir.
Efallai y bydd eich meddyg teulu hefyd yn gofyn a ydych chi'n ei chael hi'n anodd rheoli gweithgareddau bob dydd, fel:
• gofal personol (ymolchi a gwisgo)
• coginio a siopa
• talu biliau
Cyfeirio at arbenigwr dementia
Gall dementia fod yn anodd ei ddiagnosio, yn enwedig os yw'ch symptomau'n ysgafn.
Os yw'ch meddyg teulu yn ansicr ynghylch eich diagnosis, byddant yn eich cyfeirio at arbenigwr, fel:
- seiciatrydd sydd â phrofiad o drin dementia (a elwir fel arfer yn seiciatrydd henaint)
- meddyg gofal i'r henoed (a elwir weithiau'n geriatregydd)
- niwrolegydd (arbenigwr mewn trin cyflyrau sy'n effeithio ar yr ymennydd a'r system nerfol)
Gall yr arbenigwr fod wedi'i leoli mewn clinig côf ochr yn ochr â gweithwyr proffesiynol eraill sy'n arbenigwyr wrth wneud diagnosis, gofalu am, a chynghori pobl â dementia, a'u teuluoedd.
Mae'n bwysig gwneud defnydd da o'ch ymgynghoriad gyda'r arbenigwr. Ysgrifennwch gwestiynau yr ydych am eu gofyn, gwnewch nodyn o unrhyw dermau meddygol y gallai'r meddyg eu defnyddio, a gofynnwch a allwch ddod yn ôl os ydych chi'n meddwl am unrhyw gwestiynau eraill. Gall cymryd y cyfle i fynd yn ôl fod yn ddefnyddiol iawn.
Efallai y bydd yr arbenigwr eisiau trefnu profion pellach, a all gynnwys sganiau ymennydd fel sgan CT, neu sgan MRI os oes modd.
Mae prawf cof manylach pellach hefyd yn debygol o gael ei gynnal.
Os nad ydynt yn sicr o hyd am y diagnosis, efallai y bydd angen i chi gael profion pellach, mwy cymhleth. Ond gall y rhan fwyaf o achosion o ddementia gael diagnosis o'r asesiadau uchod.
Os yw'r diagnosis yn ddementia
Unwaith y byddwch wedi cael y profion angenrheidiol (neu weithiau cyn y profion), dylai eich meddyg ofyn a ydych am wybod eich diagnosis.
Dylent esbonio beth allai cael dementia ei olygu i chi, a dylent roi amser i chi siarad mwy am y cyflwr a gofyn unrhyw gwestiynau sydd gennych.
Oni bai eich bod yn penderfynu fel arall, dylai eich meddyg neu aelod o'u tîm esbonio wrthych chi a'ch teulu:
- y math o ddementia sydd gennych neu, os nad yw'n glir, beth fydd y cynllun i ymchwilio ymhellach yn ei olygu; weithiau, er gwaethaf ymchwiliadau, efallai na fydd diagnosis yn glir, ac os felly bydd y meddygon yn eich ailasesu eto ar ôl cyfnod o amser
- manylion am symptomau a sut y gallai'r salwch ddatblygu
- triniaethau priodol y gallech eu cynnig
- gwasanaethau gofal a chymorth yn eich ardal
- grwpiau cymorth a sefydliadau gwirfoddol ar gyfer pobl â dementia a'u teuluoedd a'u gofalwyr
- gwasanaethau eiriolaeth
- cyngor ynghylch parhau i yrru neu'ch cyflogaeth os yw hyn yn berthnasol i chi
- lle gallwch ddod o hyd i gyngor ariannol a chyfreithiol
Dylech hefyd gael gwybodaeth ysgrifenedig am ddementia.
Asesiad dementia parhaus
Ar ôl i chi gael diagnosis, dylai eich meddyg teulu drefnu i'ch gweld o bryd i'w gilydd i weld sut rydych chi'n dod ymlaen.
Gall y gwasanaeth cof lle cawsoch eich asesu hefyd barhau i'ch gweld yn y camau cynnar.
Gall y meddyg teulu a'r arbenigwr hefyd ragnodi meddyginiaethau a allai fod yn ddefnyddiol wrth drin rhai o symptomau dementia. Ond ni fydd pawb yn elwa o'r cyffuriau hyn.
Gall asesiad parhaus o'ch dementia fod yn amser da i ystyried eich cynlluniau ar gyfer y dyfodol, efallai gan gynnwys Atwrneiaeth Arhosol i ofalu am eich anghenion lles neu ariannol yn y dyfodol, neu ddatganiad ymlaen llaw am eich gofal yn y dyfodol.