Cyflwyniad
Mae'r rhan fwyaf o bobl yn profi galar pan fyddan nhw'n colli rhywbeth neu rywun sy'n bwysig iddyn nhw. Os yw'r teimladau hyn yn effeithio ar eich bywyd, mae pethau y gallwch chi roi cynnig arnyn nhw a allai helpu.
Mae cymorth ar gael hefyd os ydych yn ei chael yn anodd ymdopi â straen, gorbryder neu iselder.
Mae gwefan UK Gov yn cynnwys gwybodaeth am beth i'w wneud ar ôl i rywun farw, fel cofrestru'r farwolaeth a threfnu angladd.
Symptomau profedigaeth, galar a cholled
Mae profedigaeth, galar a cholled yn gallu achosi llawer o symptomau gwahanol, ac maen nhw'n effeithio ar bobl mewn gwahanol ffyrdd. Does dim ffordd gywir nac anghywir i deimlo.
Yn ogystal â phrofedigaeth, mae mathau eraill o golled fel diwedd perthynas neu golli swydd neu gartref.
Mae rhai o'r symptomau mwyaf cyffredin yn cynnwys:
- sioc a diffyg teimlad - fel arfer, dyma'r ymateb cyntaf i golled, ac mae pobl yn aml yn siarad am "fod mewn llesmair"
- tristwch aruthrol, gyda llawer o grïo
- blinder neu ludded
- dicter - tuag at yr unigolyn rydych chi wedi'i golli neu'r rheswm am eich colled
- euogrwydd - er enghraifft, euogrwydd am deimlo'n flin, am rywbeth y gwnaethoch chi ei ddweud neu ddim ei ddweud, neu beidio â gallu atal eich anwylyn rhag marw
Efallai na fydd gennych y teimladau hyn trwy'r amser, a gallai teimladau pwerus ymddangos yn annisgwyl.
Nid yw hi bob amser yn hawdd adnabod pan fydd profedigaeth, galar neu golled yn achosi i chi ymddwyn neu deimlo'n wahanol.
Cyfnodau profedigaeth neu alar
Yn gyffredinol, mae arbenigwyr yn derbyn ein bod yn mynd trwy 4 cyfnod profedigaeth neu alar, sef:
- Derbyn bod eich colled yn real
- Profi poen galar
- Addasu i fywyd heb yr unigolyn neu'r peth rydych chi wedi'i golli
- Rhoi llai o egni emosiynol i alaru, a'i roi mewn rhywbeth newydd
Mae'r rhan fwyaf o bobl yn mynd trwy bob un o'r cyfnodau hyn, ond ni fyddwch o reidrwydd yn symud yn esmwyth o un i'r llall.
Gallai eich galar deimlo'n ddryslyd ac allan o reolaeth, ond bydd y teimladau hyn yn mynd yn llai dwys dros gyfnod, yn y pen draw.
Pethau y gallwch chi roi cynnig arnynt i helpu â phrofedigaeth, galar a cholled
Gwnewch y canlynol:
- ceisiwch siarad am eich teimladau â ffrind, aelod o'r teulu, gweithiwr iechyd proffesiynol neu gwnselydd - gallech gysylltu â sefydliad cymorth hefyd, fel Gofal mewn Galar Cruse neu ffonio: 0808 808 1677
- ystyriwch gael cefnogaeth gan gymheiriaid, lle mae pobl yn defnyddio eu profiadau i helpu ei gilydd. Cewch wybod mwy am gefnogaeth gan gymheiriaid ar wefan Mind
- Mae rhai pobl yn troi at alcohol neu gyffuriau yn ystod cyfnodau anodd. Gallwch chi siarad â rhywun am hyn ar linell gymorth Cyffuriau ac Alcohol DAN, ar 08088 082234, sy'n rhad ac am ddim
Peidiwch â gwneud y canlynol:
- peidiwch â cheisio gwneud popeth ar unwaith - gosodwch dargedau bach y gallwch chi eu cyflawni'n hawdd
- peidiwch â chanolbwyntio ar y pethau na allwch chi eu newid - canolbwyntiwch eich amser a'ch egni yn helpu'ch hun i deimlo'n well
- ceisiwch beidio â dweud wrthych chi'ch hun eich bod ar eich pen eich hun - mae'r rhan fwyaf o bobl yn teimlo galar ar ôl colled, ac mae cymorth ar gael
- ceisiwch beidio â defnyddio alcohol, sigaréts, gamblo neu gyffuriau i leddfu galar - gall y rhain i gyd gyfrannu at iechyd meddwl gwael
Gwybodaeth a chymorth pellach
Gallwch chi gael gwybodaeth a chymorth pellach ynghylch:
Mae gwefan GOV.UK hefyd yn cynnwys gwybodaeth am beth i'w wneud ar ôl i rywun farw, fel cofrestru'r farwolaeth a threfnu angladd.
Ble i gael cymorth gan y GIG ar gyfer straen, gorbryder neu iselder
Cyfeirio'ch hun am therapi
Os oes angen mwy o gymorth arnoch chi, gallwch chi gael therapïau seicolegol yn rhad ac am ddim, fel therapi ymddygiad gwybyddol (CBT) ar y GIG.
Gallwch gyfeirio'ch hun yn syth at wasanaeth therapïau seicolegol heb gael eich cyfeirio gan feddyg teulu.
Ewch i weld meddyg teulu:
- os ydych chi'n ei chael yn anodd ymdopi â straen, gorbryder neu hwyliau isel
- os yw eich hwyliau wedi bod yn isel am fwy na 2 wythnos
- os nad yw pethau rydych chi'n rhoi cynnig arnynt eich hun yn helpu
- os byddai'n well gennych chi gael eich cyfeirio gan feddyg teulu
Ffoniwch 111 neu gofynnwch am apwyntiad brys â'ch meddyg teulu:
- os oes angen cymorth brys arnoch chi, ond nad yw'n argyfwng
Gall 111 Cymru ddweud wrthych chi ble sydd orau i fynd am gymorth os oes angen i chi weld rhywun. Ewch i 111.wales.nhs.uk neu ffoniwch 111 (neu Galw Iechyd Cymru ar 0845 46 47).
Ffoniwch 999 neu ewch i'r adran achosion brys a damweiniau (A&E):
- os oes angen cymorth brys arnoch chi neu rywun rydych chi'n ei adnabod
- os ydych chi wedi gwneud niwed difrifol i chi'ch hun - er enghraifft, trwy gymryd gorddos cyffuriau
Dylid ystyried argyfwng iechyd meddwl yr un mor ddifrifol ag argyfwng meddygol.
Dewch o hyd i'ch adran damweiniau ac achosion brys agosaf