Cyflwyniad
Mae'r dwymyn goch yn haint heintus iawn sy'n effeithio'n bennaf ar blant ifanc. Mae'n hawdd ei thrin â gwrthfiotigau.
Gwiriwch i weld a oes gennych y dwymyn goch
Gall arwyddion cyntaf y dwymyn goch fod yn symptomau tebyg i ffliw, gan gynnwys tymheredd uchel, dolur gwddf a chwarennau gwddf chwyddedig (lwmp mawr ar ochr eich gwddf).
Mae brech yn ymddangos 12 i 48 awr yn ddiweddarach. Mae'n edrych fel lympiau bach ac yn dechrau ar y frest a'r bol, yna'n lledaenu. Mae'r frech yn gwneud i'ch croen deimlo'n arw, fel papur tywod.
![](/assets/images/encyclopaedia/scarlet fever body.jpg)
![](/assets/images/encyclopaedia/scarlet-fever-chest.JPG)
![](/assets/images/encyclopaedia/scarlet-fever-arm.JPG)
Ar groen gwyn mae'r frech yn edrych yn binc neu'n goch. Gall fod yn anoddach ei weld ar groen brown neu ddu, ond gallwch chi ei deimlo o hyd.
![](/assets/images/encyclopaedia/scarlet fever tongue.jpg)
Mae’r caenu gwyn hefyd yn ymddangos ar y tafod. Mae hwn yn plicio, gan adael y tafod yn goch, wedi chwyddo ac wedi'i orchuddio â lympiau bach o'r enw ("tafod mefus").
![](/assets/images/encyclopaedia/scarlet fever face.jpg)
Nid yw'r frech yn ymddangos ar yr wyneb, ond gall y bochau edrych yn goch. Gall fod yn anoddach gweld y cochni ar groen brown a du
Mae’r symptomau yr un peth ar gyfer plant ac oedolion, er bod y dwymyn goch yn llai cyffredin mewn oedolion.
Ewch i weld meddyg teulu os oes gennych chi neu'ch plentyn:
- symptomau'r dwymyn goch
- ddim yn gwella mewn wythnos (ar ôl gweld y meddyg teulu)
- yn sâl eto wythnosau ar ôl i'r dwymyn goch wella - gall hyn fod yn arwydd o gymhlethdod, fel twymyn rhewmatig
- yn teimlo'n sâl ac wedi bod mewn cysylltiad â rhywun sydd â'r dwymyn goch
Mae'r dwymyn goch yn lledaenu'n hawdd iawn. Gwiriwch gyda meddyg teulu cyn i chi fynd i'w weld. Efallai y bydd yn awgrymu ymgynghoriad dros y ffôn.
Beth sy'n digwydd yn eich apwyntiad
Yn aml, gall meddygon teulu wneud diagnosis o'r dwymyn goch drwy edrych ar y tafod a'r frech. Efallai y bydd yn:
- defnyddio ffon gotwm i brofi am facteria o amgylch cefn y gwddf
- trefnu prawf gwaed
Trin y dwymyn goch
Bydd eich meddyg teulu yn rhagnodi gwrthfiotigau. Bydd yn:
- eich helpu i wella'n gyflymach
- lleihau'r siawns o afiechydon difrifol, fel niwmonia
- ei gwneud yn llai tebygol y byddwch yn trosglwyddo'r haint i rywun arall
Parhewch i gymryd y gwrthfiotigau nes eu bod wedi gorffen, hyd yn oed os ydych chi'n teimlo'n well.
Pethau y gallwch chi eu gwneud eich hun
Gallwch leddfu symptomau'r dwymyn goch drwy:
- yfed hylifau oer
- bwyta bwydydd meddal i leddfu dolur gwddf
- cymryd cyffuriau lleddfu poen fel parasetamol i ostwng tymheredd (peidiwch â rhoi asbirin i blant o dan 16 oed)
- defnyddio eli calamin neu dabledi gwrth-histamin i atal cosi
Pa mor hir y mae'r dwymyn goch yn para
Mae'r dwymyn goch yn para tua wythnos.
Gallwch ledaenu'r dwymyn goch i bobl eraill hyd at 6 diwrnod cyn i chi gael symptomau tan 24 awr ar ôl i chi gymryd eich dos 1af o wrthfiotigau.
Os na fyddwch yn cymryd gwrthfiotigau, gallwch ledaenu’r haint am 2 i 3 wythnos ar ôl i’r symptomau ddechrau.
Pwysig - os oes gennych chi neu'ch plentyn y dwymyn goch, cadwch draw o'r feithrinfa, yr ysgol neu'r gwaith am 24 awr ar ôl cymryd y dos cyntaf o wrthfiotigau.
Ydy'r dwymyn goch yn beryglus?
Gall y dwymyn goch fod yn salwch difrifol, ond diolch i wrthfiotigau mae’n llai cyffredin nag yr arferai fod ac yn haws ei drin.
Ond mae achosion o'r dwymyn goch wedi cynyddu yn y blynyddoedd diwethaf. Am fwy o wybodaeth, ewch i http://www.gov.uk/government/collections/scarlet-fever-guidance-and-data
Mae cymhlethdodau yn brin ond gallant gynnwys:
Cyngor os ydych yn feichiog
Nid oes unrhyw dystiolaeth i awgrymu y bydd cael y dwymyn goch yn ystod beichiogrwydd yn niweidio'ch babi. Ond gall wneud i chi deimlo'n sâl, felly mae'n well osgoi cysylltiad agos ag unrhyw un sydd â'r dwymyn goch.
Cysylltwch â'ch meddyg teulu os byddwch yn cael symptomau.
Ystyrir bod llawer o'r gwrthfiotigau a ddefnyddir ar gyfer y dwymyn goch yn ddiogel i'w cymryd yn ystod beichiogrwydd.
Sut i osgoi lledaenu'r dwymyn goch
Mae'r dwymyn goch yn heintus iawn a gall ledaenu'n hawdd i bobl eraill.
Er mwyn lleihau'r risg o ledaenu'r dwymyn goch:
Pethau y dylid eu gwneud:
- golchi dwylo yn aml gyda sebon a dŵr cynnes
- defnyddio hancesi papur i ddal germau wrth beswch neu disian
- rhoi hancesi papur yn y bin sbwriel yr ydych wedi'u defnyddio cyn gynted â phosibl
Peidiwch â:
- peidiwch â rhannu cyllyll a ffyrc, cwpanau, tywelion, dillad, dillad gwely na bath gydag unrhyw un sydd â symptomau'r dwymyn goch