Cyflwyniad

Cyngor i oedolion a phlant ar eli haul a diogelwch haul yn y DU a thramor.

Mae llosg haul yn cynyddu eich risg o ganser y croen. Nid ar wyliau yn unig y mae llosg haul yn digwydd. Gallwch chi losgi yn y DU, hyd yn oed pan mae'n gymylog.

Nid oes unrhyw ffordd ddiogel na iach i gael lliw haul. Nid yw lliw haul yn amddiffyn eich croen rhag effeithiau niweidiol yr haul.

Ceisiwch sicrhau cydbwysedd rhwng amddiffyn eich hun rhag yr haul a chael digon o fitamin D rhag golau haul.

Awgrymiadau diogelwch haul

Treuliwch amser yn y cysgod pan fydd yr haul ar ei gryfaf. Yn y DU, mae hyn rhwng 11am a 3pm o Fawrth i Hydref.

Gwnewch yn siŵr eich bod:

• yn treulio amser yn y cysgod rhwng 11am a 3pm
• gwnewch yn siŵr nad ydych chi byth yn llosgi
• gorchuddiwch â dillad a sbectol haul addas
• cymryd gofal ychwanegol gyda phlant
• defnyddio eli haul ffactor 30 o leiaf

Pa ffactor eli haul (SPF) ddylwn i ei ddefnyddio?

Peidiwch â dibynnu ar eli haul yn unig i amddiffyn eich hun rhag yr haul. Gwisgwch ddillad addas a threuliwch amser yn y cysgod pan fydd yr haul ar ei boethaf.

Wrth brynu eli haul, dylai'r label fod â:

• ffactor amddiffyn rhag yr haul (SPF) o, o leiaf 30, i amddiffyn rhag UVB
• amddiffyniad UVA o leiaf 4 seren 

Gellir nodi amddiffyniad UVA hefyd trwy'r llythrennau "UVA" mewn cylch, sy'n nodi ei fod yn cwrdd â safon yr EU.

Sicrhewch nad yw'r eli haul wedi mynd heibio i'w ddyddiad dod i ben. Mae gan y mwyafrif o eli haul oes silff o 2 i 3 blynedd.

Peidiwch â threulio mwy o amser yn yr haul nag y byddech chi heb eli haul.

Beth yw'r sgôr SPF a seren?

Mae'r ffactor amddiffyn rhag yr haul, neu'r SPF, yn fesur o faint o amddiffyniad ymbelydredd uwchfioled B (UVB).

Mae SPFs yn cael eu graddio ar raddfa o 2 i 50+ yn seiliedig ar lefel yr amddiffyniad maen nhw'n ei gynnig, gyda 50+ yn cynnig y math cryfaf o amddiffyniad UVB.

Mae'r sgôr seren yn mesur faint o amddiffyniad ymbelydredd uwchfioled A (UVA). Fe ddylech chi weld sgôr seren o hyd at 5 seren ar eli haul y DU. Po uchaf yw'r sgôr seren, y gorau.

Mae'r llythrennau "UVA" y tu mewn i gylch yn farc Ewropeaidd. Mae hyn yn golygu bod yr amddiffyniad UVA o leiaf draean o werth y SPF ac yn cwrdd ag argymhellion yr UE.

Weithiau gelwir eli haul sy'n cynnig amddiffyniad UVA ac UVB yn sbectrwm eang.

Sut i gosod eli haul

Nid yw'r rhan fwyaf o bobl yn defnyddio digon o eli haul.

Fel canllaw, dylai oedolion anelu at gosod o gwmpas:

• 2 lwy de o eli haul os ydych chi'n gorchuddio'ch pen, eich breichiau a'ch gwddf 
• 2 lwy fwrdd os ydych chi'n gorchuddio'ch corff cyfan wrth wisgo gwisg nofio

Os gosodwch eli haul yn rhy denau, mae maint yr amddiffyniad y mae'n ei roi yn cael ei leihau.

Os ydych chi'n poeni efallai nad ydych chi'n defnyddio digon o SPF30, fe allech chi ddefnyddio eli haul gyda SPF fwy uwch.

Os ydych chi'n bwriadu bod allan yn yr haul yn ddigon hir i fentro llosgi, mae angen defnyddio eli haul ddwywaith:

• 30 munud cyn mynd allan
• yn syth cyn mynd allan

Dylid rhoi eli haul ar bob darn o groen agored, gan gynnwys yr wyneb, y gwddf a'r clustiau, a'r pen os oes gennych chi deneuo neu ddim gwallt. Mae het ag ymyl lydan yn well ond dylid gwisgo hon yn ogystal ag eli haul.

Mae angen ail-gosod eli haul yn rhyddfrydol ac yn aml, ac yn unol â chyfarwyddiadau'r gwneuthurwr.

Mae hyn yn cynnwys ei roi arno yn syth ar ôl i chi fod mewn dŵr, hyd yn oed os yw'n "gwrthsefyll dŵr", ac ar ôl i sychu gyda tywel, chwysu neu pan allai fod wedi rhwbio i ffwrdd.

Argymhellir hefyd ail-gosod eli haul bob 2 awr, oherwydd gall yr haul ei sychu oddi ar eich croen.

Nofio ac eli haul

Mae dŵr yn golchi eli haul i ffwrdd, a gall effaith oeri y dŵr wneud i chi feddwl nad ydych chi'n cael eich llosgi. Mae dŵr hefyd yn adlewyrchu pelydrau uwchfioled (UV), gan gynyddu eich amlygiad.

Defnyddiwch eli haul sy'n gwrthsefyll dŵr os yw'n debygol y byddwch chi'n chwysu neu'n dod i gysylltiad â dŵr.

Dylid ail-gosod eli haul yn syth ar ôl i chi fod mewn dŵr, hyd yn oed os yw'n "gwrthsefyll dŵr", ac ar ôl i sychu gyda tywel, chwysu neu pan allai fod wedi rhwbio i ffwrdd.

Plant ac amddiffyniad haul

Cymerwch ofal ychwanegol i amddiffyn babanod a phlant. Mae eu croen yn llawer mwy sensitif na chroen oedolion, a gallai difrod a achosir gan amlygiad mynych i olau haul arwain at ganser y croen yn datblygu yn ddiweddarach mewn bywyd.

Dylid cadw plant o dan 6 mis oed allan o olau haul cryf uniongyrchol.

Rhwng mis Mawrth a mis Hydref yn y DU, dylai plant:

• gorchuddio â dillad addas
• treulio amser yn y cysgod, yn enwedig rhwng 11am a 3pm
• gwisgo o leiaf eli haul SPF30

Rhowch eli haul ar fannau sydd ddim yn cael eu gorchuddio gan ddillad, fel wyneb, clustiau, traed a chefnau dwylo. Er mwyn sicrhau eu bod yn cael digon o fitamin D, cynghorir pob plentyn o dan 5 oed i gymryd atchwanegiadau fitamin D.

Amddiffyn eich llygaid yn yr haul

Gall diwrnod ar y traeth heb amddiffyniad llygad priodol achosi llosg dros dro ond poenus i wyneb y llygad, yn debyg i losg haul.

Mae golau haul wedi'i adlewyrchu o eira, tywod, concrit a dŵr, a golau artiffisial o welyau haul, yn arbennig o beryglus.

Ceisiwch osgoi edrych yn uniongyrchol ar yr haul, oherwydd gall hyn achosi niwed parhaol i'r llygad.

Dillad a sbectol haul

Gwisgwch ddillad a sbectol haul sy'n amddiffyn yr haul, fel:

• het â thaen lydan sy'n cysgodi'r wyneb, y gwddf a'r clustiau
• top â llewys hir
• trowsus neu sgert hir mewn ffabrigau gwehyddu agos nad ydyn nhw'n caniatáu golau haul drwyddo
• sbectol haul gyda lensys cofleidiol neu freichiau llydan gyda'r Marc CE a Marc Safon Prydain 12312-1: 2013 E.

Sut i ddelio â llosg haul

Sbwng croen dolurus â dŵr oer, yna rhowch eli neu chwistrell aftersun lleddfol, fel aloe vera.

Bydd cyffuriau lleddfu poen, fel paracetamol neu ibuprofen, yn lleddfu'r boen trwy helpu i leihau llid a achosir gan losg haul.

Arhoswch allan o'r haul nes bod pob arwydd o gochni wedi mynd.

Darganfyddwch fwy am drin llosg haul

Gofynnwch am gymorth meddygol os ydych chi'n teimlo'n sâl neu os yw'r croen yn chwyddo'n wael neu'n pothelli. Arhoswch allan o'r haul nes bod pob arwydd o gochni wedi mynd.

Cael awgrymiadau ar atal a thrin blinder gwres mewn tywydd poeth

Pwy ddylai gymryd gofal ychwanegol yn yr haul?

Dylech gymryd gofal ychwanegol yn yr haul os:

• oes ganddych chroen gwelw, gwyn neu frown golau
• oes ganndych brychni neu wallt coch neu deg
• ydych yn tueddu i losgi yn hytrach na lliwio yn yr haul
• oes ganddych llawer o fannau geni
• ydych yn cael problemau croen sy'n ymwneud â chyflwr meddygol
• ydych dim ond yn agored i haul dwys yn achlysurol (er enghraifft, tra ar wyliau)
• ydych mewn gwlad boeth lle mae'r haul yn arbennig o ddwys
• mae yna hanes teuluol o ganser y croen

Mae pobl sy'n treulio llawer o amser yn yr haul, p'un ai ar gyfer gwaith neu chwarae, mewn mwy o berygl o ganser y croen os nad ydyn nhw'n cymryd y rhagofalon cywir.

Mae pobl â chroen naturiol brown neu ddu yn llai tebygol o gael canser y croen, gan fod gan groen tywyllach rywfaint o amddiffyniad rhag pelydrau UV. Ond gall canser y croen ddigwydd o hyd.

Mae gan wefan Cancer Research UK offeryn lle gallwch ddarganfod eich math o groen i weld pryd y gallech fod mewn perygl o losgi.

Amddiffyn eich mannau geni

Os oes gennych lawer o fannau geni neu frychni haul, mae eich risg o gael canser y croen yn uwch na'r cyfartaledd, felly cymerwch ofal arbennig.

Osgoi cael eich dal allan gan losg haul. Defnyddiwch gysgod, dillad ac eli haul gyda SPF o, o leiaf, 30 i amddiffyn eich hun.

Cadwch lygad am newidiadau i'ch croen.

Ymhlith y newidiadau i wirio amdanynt mae:

• man geni, tyfiant neu lwmp newydd
• unrhyw fannau geni, brychni haul neu glytiau o groen sy'n newid mewn maint, siâp neu liw

Riportiwch y rhain i'ch meddyg cyn gynted â phosibl. Mae'n llawer haws trin canser y croen os deuir o hyd iddo'n gynnar.

Defnyddio gwelyau haul

Mae Cymdeithas Dermatolegwyr Prydain yn cynghori na ddylai pobl ddefnyddio gwelyau haul na lampau haul.

Gall gwelyau haul a lampau fod yn fwy peryglus na golau haul naturiol oherwydd eu bod yn defnyddio ffynhonnell ddwys o ymbelydredd UV.

Ymhlith y risgiau iechyd sy'n gysylltiedig â gwelyau haul ac offer lliw haul UV arall mae:

• canser y croen
• heneiddio croen yn gynamserol
• croen llosg haul
• llid y llygaid

Mae'n anghyfreithlon i bobl o dan 18 oed ddefnyddio gwelyau haul, gan gynnwys mewn salonau lliw haul, salonau harddwch, canolfannau hamdden, campfeydd a gwestai.