Trefnu gofal yn y cartref

Gofalu am rywun â dementia

Gall gofalu am rywun â dementia fod yn heriol ac yn straen.  Ond gyda'r gefnogaeth gywir, gall fod yn werth chweil ac yn aml yn fodlon.

Cefnogaeth i chi fel gofalwr

Efallai na fyddwch chi'n mewddwl amdanoch chi'ch hun fel gofalwr, yn enwedig os yw'r person â dementia yn bartner, yn rhiant neu'n ffrind agos.

Ond bydd angen cymorth arnoch chi a'r person â dementia i ymdopi â'r symptomau a newidiadau mewn ymddygiad.

Mae'n syniad da:

• gwneud yn siwr eich bod wedi cofrestru fel gofalwr gyda'ch meddyg teulu
• gwneud cais am asesiad gofalwr
• gwirich a ydych chi'n gymwys i gael budd-daliadau

Cael asesiad gofalwr

Os ydych chi'n gofalu am rywun, gallwch gael asesiad i weld beth allai helpu i wneud eich bywyd yn haws.  Gelwir hyn yn asesiad gofalwr.

Gallai asesiad gofalwr argymell pethau fel:

• rhywun i gymryd gofal drosodd fel y gallwch gymryd seibiant
• hyfforddiant ar sut i godi'n ddiogel
• help gyda gwaith ty a siopa
• eich rhoi mewn cysylltiad â grwpiau a cymorth lleol fel bod gennych chi bobl i siarad â nhw

Mae asesiad gofalwr am ddim a gall unrhyw un dros 18 oed ofyn am un.

Helpu rhywun gyda thasgau bob dydd

Yng nghamau cynnar dementia, mae llawer o bobl yn gallu mwynhau bywyd yn yr un modd â chyn eu diagnosis.

Ond wrth i'r symptomau waethygu, gall y person deimlo'n bryderus, dan straen ac ofni peidio â chofio pethau, dilyn sgyrsiau neu ganolbwyntio.

Mae'n bwysig cefnogi'r person i gynnal sgiliau, galluoedd a bywyd cymdeithasol gweithgar.  Gall hyn hefyd helpu sut mae nhw'n teimlo amdanynt eu hunain.

Sut y gallwch chi helpu

Gadewch i'r person helpu gyda thasgau bob dydd, fel:

• siopa
• gosod y bwrdd
• garddio
• mynd â'r ci am dro

Gall cymhorthion cof a ddefnyddir o gwmpas y cartref helpu'r person i gofio ble mae pethau.

Er enghraifft, gallech roi labeli ac arwyddion ar gypyrddau, droriau a drysau.

Dewch o hyd i'n mwy am sut i wneud eich cartref yn gyfeillgar i ddementia.

Gan fod dementia yn effeithio ar y ffordd y mae person yn cyfathrebu, mae'n debyg y bydd yn rhaid i chi newid y ffordd rydych chi'n siarad â chi ac yn gwrano ar y person rydych chi'n gofalu amdano.

Help gyda bwyta ac yfed

Mae bwyta deiet iach, cytbwys yn rhan bwysig o ffordd iach o fyw i bawb.

Efallai na fydd pobl â dementia yn yfed digon oherwydd nad ydynt yn sylweddoli eu bod yn sychedig.

Mae hyn yn ei rhoi mewn perygl o:

• heintiau llwybr wriniol (UTI's)
• rhwymedd
• cur pen

Gall y rhain arwain at ddryswch cynyddol a gwneud symptomau dementia yn waeth.

Mae problemau cyffredin sy'n gysylltiedig â bwyd yn cynnwys:

• peidio â chydnabod bwydydd
• anghofio pa fwyd a diod y maent yn eu hoffi
• gwrthod neu boeri bwyd
• gofyn am gyfuniad bwyd rhyfedd

Gall yr ymddygiadai hyn fod o ganlyniad i amrywiaeth o resymau, fel dryswch, poen yn y geg a achosir gan gwm cnoi neu ddannedd gosod sy'n ffitio'n wael, neu anhawster llyncu.

Sut y gallwch chi helpu

Ceisiwch gofio nad yw'r unigolyn yn lletchwith yn fwriadol.  Dylech gynnwys y person with baratoi'r pryd os yw'n gallu.

Rhowch gynnig ar yr awgryniadau hyn i wneud amseroedd prydau yn llai o straen:

• neilltio digon o amser ar gyfer prydau bwyd
• cynnig bwyd rydych chi'n ei nabod mewn dognau llai
• byddwch yn barod am newidiadau mewn chwaeth bwyd - rhowch gynnig ar flasau cryfach neu fwydydd melys
• darparu bwydydd bysedd os yw'r person yn cael trafferth gyda chyllyll a ffyrc
• cynnig hylifau mewn gwydr clir neu cwpan lliw yn hawdd eu ddal

Sicrhewch fod gan y person rydych chi'n gofalu amdano archwiliadau rheolaidd ar y deintydd i helpu i drin unrhyw achosion o anghysur neu boen yn y geg.

Mae gan Gymdeithas Alzheimers daflen ffeithiau defnyddiol ar fwyta ac yfed.